Виталий Анисько: Гісторыя беларускіх шашак (фейсбук)

Vital Aniska
12 август 2022 г. ·
Комитет по делам физической культуры и спорта при Совете Министров БССР.
Приказ (секретно) № 21с от 16.05.1952 о награждении победителей шашечного первенства БССР 1952 года.
Наградить победителей шашечного первенства БССР 1952 года, проведенного в г.Минске с 22 апреля по 9 мая с.г.:
1. Рокитницкого А.В. – занявшего 1-е место в шашечном первенстве – костюмом тренировочным шерстяным (331 руб.), брюками бостоновыми (289 руб.), свитером шерстяным (207 руб.), трико шерстяным (198 руб.). Всего на сумму 1025 руб.
2. Шавеля М.А. – занявшего 2-е место в шашечном первенстве – свитером шерстяным (207 руб.), настольной лампой “Сова” (243 руб. 50 к.). Всего на сумму 450 руб. 50 коп.
3. Рудермана С.Ю. – занявшего 3-е место в шашечном первенстве – свитером шерстяным (207 руб.). На сумму 207 руб.
Председатель Е.Коноплин
НАРБ, ф. 934, оп. 1, д. 103, л.34.

Vital Aniska
8 август 2022 г. ·
Знайшоў у Нацыянальным архіве новыя звесткі пра Аляксандра Прохаравіча Круталевіча – аднаго з заснавальнікаў беларускай шашачнай школы.
Асабістая справа асістэнта (потым дацэнта) кафедры методыкі матэматыкі педагагічнага факультэта БДУ А.П. Круталевіча (ф. 205, в. 3, спр. 4252) пачынаецца 1 кастрычніка 1925 г., а заканчваецца 9 чэрвеня 1928 г. У тым годзе ён выкладаў тры курсы – “Методыка матэматыкі”, “Тэорыя дэтэрмінантаў і вышэйшая алгебра” і “Тэорыя лікаў”. Але, як паказала вывучэнне дакументаў, Круталевіч працягваў працаваць у БДУ і пасля 1928 г., вёў розныя курсы, уваходзіў у камісіі па распрацоўцы вучэбных праграм і па арганізацыі педагагічнага і метадычнага практыкуму.
У сакавіку 1931 г. ён увайшоў у склад камісіі па іспытах па матэматыцы для паступаючых у БДУ студэнтаў (у той час праводзіўся дадатковы веснавы набор). У канцы ліпеня 1931 г. Педфак БДУ стаў Беларускім дзяржаўным вышэйшым педагагічным інстытутам (цяпер БДПУ імя Максіма Танка), але Круталевіч туды працаваць не пайшоў (ці не ўзялі). Ён працягнуў выкладаць у БДУ як мінімум у жніўні. Нават вядомы памер зарплаты дацэнта Круталевіча ў гэтым месяцы – 331 руб. 25 кап. “бруднымі”. Яшчэ 45 рублёў давала выкладанне на завочным Педфаку і 58 руб. 50 кап. – заняткі са студэнтамі веснавога набору.
Верагодна, у пачатку 1932 г. Аляксандр Круталевіч пачынае працаваць у Беларускім дзяржаўным энергетычным інстытуце (заснаваны ў 1930 г., у 1933 г. стаў факультэтам створанага Беларускага політэхнічнага інстытута), які 18 лютага просіць БДУ выслаць працоўны спіс навуковага супрацоўніка А.П. Круталевіча. З адказу зразумела, што ў Белдзяржуніверсітэце ён ужо не працуе. З аналагічнай просьбай у БДУ 10 сакавіка звярнуўся і Беларускі дзяржаўны аўтадарожны вучэбны камбінат, у якім Круталевіч на той час ужо працаваў. Публікую гэтую перапіску (НАРБ, ф. 205, в. 1, спр. 469, арк. 154-157).
Нагадаю, што Аляксандр Круталевіч быў арыштаваны ў снежні 1936 г. і расстраляны 24 лістапада 1937 г.
На вядомым фота супрацоўнікаў Інбелкульта Аляксандр Круталевіч сядзіць другі злева паміж Янкам Купалам і Язэпам Лёсікам. Крыніца – https://csl.bas-net.by/inbelcult/gallery.html

Vital Aniska
26 июль 2022 г. ·
Оказывается, один из ярчайших шашистов довоенного периода чемпион СССР 1934 года Игорь Тимковский незадолго до своего ареста в 1938 году был лишен звания мастера спорта и исключен из рядов Всесоюзной шахматно-шашечной секции. Не встречал нигде этой информации.
20 сентября 1938 года на первой полосе “64. Шахматно-шашечной газеты” выходит разгромная анонимная статья “За чистоту звания советского мастера”, в которой утверждается, что трое участников недавно закончившегося чемпионата СССР в Киеве – Тимковский, Тюнев и Гиляров – использовали свое пребывание на турнире для пьянства и кутежей. Решением Всесоюзной секции Тимковский “за моральное разложение” лишен звания мастера и исключен из рядов советской шахорганизации. Тюнев и Гиляров дисквалифицированы на два года. Также на год дисквалифицирован Смоляк – за рвачество и антиобщественные разговоры.
В следующих номерах газеты имя Тимковского упоминается всего один раз, через два месяца – его пытались заявить за команду “Рот-Фронт” для участия в командном первенстве ВЦСПС. Вскоре Тимковского арестовывают.
Сергей Николаевич Горбачев в своей статье (https://vk.com/wall-193638250_80) пишет, что Тимковский был арестован в 1938 году и дальнейшая его судьба достоверно неизвестна. По воспоминаниям советского шахматиста Б.С.
Вайнштейна, опубликованным С.Н. Горбачевым (https://vk.com/wall-193638250_754), причиной был “конфликт с органами правопорядка, но не политическая репрессия. Вам могу сказать доверительно, не для печати – он попал в плохую компанию, стал пить и совершил растрату. Срок ему дали небольшой /относительно/, но когда и как он вернулся – я не знаю.”
Интересно было бы когда-то узнать, как все было на самом деле. Тимковский так сильно переживал наказание, что за несколько месяцев попал в плохую компанию, как пишет в своих воспоминаниях Борис Вайнштейн? Или дисциплинарные санкции и арест были звеньями одной цепи, а нарушение режима в Киеве было поводом, а не причиной?
До сих пор неизвестно ни время, ни место гибели Игоря Тимковского. Предположительно указывается 1941 год.
P.S. Уже после публикации поста нашел статью Григория Шестирикова. Оттуда: "Очередное, 7-е по счету всесоюзное первенство в 1938 году, застало Тимковского больным. По словам очевидцев его мучила зубная боль (а может, уже тогда вызывали туда, на Лубянку?). Он пропускал туры, потом нагонял, доигрывал, лечился. Все это не могло не сказаться на результатах. И все же, финишным спуртом, в конце концов, он опять в призерах, разделив 2-7 места, вслед за Василием Соковым. Ни один из довоенных шашистов не мог похвастаться такой стабильностью – участвуя 4 раза в первенствах Союза, он четырежды вступал на пьедестал почета. Это был его последний турнир. Ему дали доиграть. Но дамоклов меч уже опускался…"

Vital Aniska
23 июль 2022 г. ·
Табліца першага жаночага чэмпіянату Беларусі па рускіх шашках з часопісу "64. Шахматы и шашки в массы".
Памылка ў прозвішчы віцебскай удзельніцы, правільна Зісерсон.

Vital Aniska
20 июль 2022 г. ·
Мінск, 26 лютага 1936 года. Другі чэмпіён свету па шахматах Эмануіл Ласкер з жонкай Мартай на прыёме ў старшыні Саўнаркама БССР Мікалая Галадзеда. На сустрэчы прысутнічаў і адзіны на той час беларускі шашачны майстар Ілля Гардон (стаіць першы злева).
Вядома, што Ласкер сам добра гуляў у шашкі. У 1895 і 1909 гадах ён прыязджаў у Расію на міжнародныя турніры і знаходзіў час сустрэцца за дошкай з вядомымі тады шашыстамі В.Шошыным, А.Савельевым, В.Філіпавым і іншымі. Вось яго партыя (чорнымі) з Васілём Шошыным: 1. сЗ–d4 d6–с5 2. b2–сЗ f6–g5 3. сЗ–b4 g5–h4 4. b4:d6 е7:с5 5. g3–f4 b6–а5 6. d4:b6 а7:с5 7. a1–b2 с7–d6 8. b2–сЗ d8–е7 9. сЗ–d4 b8–а7 10. d4:b6 а7:с5 11. d2–сЗ h6–g5 12. f4:h6 с5–b4 13. аЗ:с5 d6:f4 14. c1–b2 g7–f6 15. f2–g3 h4:f2 16. e1:g7 h8:f6 17. g1–f2 a5–b4 18. f2–еЗ e7–d6 19. h2–g3 d6–c5. Гэтым ходам Ласкер падрыхтаваў цікавую пастку. На ход 20. g3–h4? (глядзі фота 3) праходзіла б камбінацыя “Кола гонару” 20... f8–g7! 21. h6:f8 f6–g5! 22. h4:f6 b4–аЗ здымаючы ўсе шашкі. Але Шошын згуляў 20. b4–a3 і праз некалькі хадоў партыя завяршылася ўнічыю.
У 1925 годзе пад час Маскоўскага міжнароднага шахматнага турніру карэспандэнты часопіса "64" папрасілі Ласкера падзяліцца меркаваннем пра шашкі. Тады ён і прамовіў сваю знакамітую фразу "Шашачная гульня - гэта маці шахмат, і годная маці". Публікую яе аўтограф.

Vital Aniska
13 июль 2022 г. ·
Днямі ў “Чырвонай змене” за 13 верасня 1927 года знайшоў цікавую абвестку аб правядзенні ў Мінску вялікага шахматна-шашачнага вечара, увесь чысты збор ад якога мусіў пайсці на пабудову “самалёту шахматыстага імя Н.В.Крыленка” – бяззменнага старшыні Усесаюзнай шахматна-шашачнай секцыі з 1924 па 1938 гг.
У той час узмацняць паветраны флот за кошт збораў грамадскасці было справай нярэдкай. Так, у тым жа 1927 годзе палякі БССР збіралі грошы на пабудову самалёта імя Фелікса Дзяржынскага.
Але вернемся да “самалёта шахматыста”. На той момант сродкі на яго збіралі ўжо два месяцы. 15 ліпеня ў перадавіцы часопіса “64. Шахматы и шашки в рабочем клубе” для абароны ад англійскіх імперыялістаў быў аб’яўлены збор на самалёт з заклікам да усіх шахматыстаў і шашыстаў Савецкага Саюза падтрымаць гэта пачынанне. Перыядычна ў часопісе публікавалі спісы арганізацый і людзей, якія пералічвалі грошы на яго пабудову. 5 рублёў 84 капейкі паступіла і ад Клімавічскага шахгуртка пры Партпрафклубе.
З часам такіх станавілася ўсё менш, спісы перасталі друкаваць і вось, праз два гады пасля пачатку збору, 5 жніўня 1929 года сціпла і малазаўважна, на 11-й старонцы нумару, рэдакцыя канстатуе, што сабрана ўсяго 454 рублі 22 капейкі (як мы памятаем, грамадзянін Карэйка ў трэсце “Геркулес” атрымліваў 43 рублі ў месяц), якіх, натуральна, на самалёт не хапае. І прапаноўвае гэтыя грошы ў сувязі з абвастрэннем на савецка-кітайскай мяжы перадаць на пабудову танка імя чытачоў газеты “Правда”, каб “дать должный отпор зарвавшимся китайским белобандитам”.
Пра англійскіх імперыялістаў ужо не ўспаміналі.

Vital Aniska
8 июль 2022 г. ·
Шахматна-шашачная эпідэмія ў Гомелі.
"Чырвоная Зьмена" за 3 чэрвеня 1927 года.

Vital Aniska
5 февраль 2022 г. ·
Газета "Савецкая Беларусь" за 4 ліпеня 1925 года. Вынікі першага чэмпіянату Беларусі. Першы Прэсман у гісторыі беларускіх шашак.

Vital Aniska
24 январь 2022 г. ·
"64. Шахматно-шашечная газета" за 20 сакавіка 1939 года.
Першая ў свеце шахматна-шашачная газета выходзіла ў Маскве з 1935 па 1941 гг. з перыядычнасцю 6 нумароў у месяц.

Vital Aniska
21 январь 2022 г. ·
У архіве Аркадзя Плакхіна захоўваецца ўрадавая віншавальная тэлеграма за подпісам Пятра Машэрава, на той час яшчэ другога сакратара ЦК КПБ. У тым годзе патрыярх беларускіх шашак выйграў свой другі чэмпіянат СССР.
Сёння Аркадзь Міронавіч прыняў старт у сваім 58-м (!) чэмпіянаце Беларусі па рускіх шашках. Сачыць за яго выступленнем можна па спасылцы - https://results.fmjd.org/tournaments/2022/f_61/

Vital Aniska
9 ноябрь 2021 г. ·
Аркадзь Плакхін, які толькі што адзначыў 18-годдзе, "достоин носить почётное звание мастера спорта СССР". Так банальна для таго часу завяршыў характарыстыку інструктар калектыву фізкультуры Полацкага гархарчпрамгандлю Сцільман. Праз тры тыдні званне было прысвоена (параўнайце з шасцімесячным чаканнем Макса Шавеля ў 1954).
У 1974 годзе, толькі пасля чацвёртай перамогі ў чэмпіянатах СССР, Аркадзь Міронавіч стане гросмайстрам.
81-гадовы ўжо старэйшына беларускіх шашак і цяпер нярэдка садзіцца за дошку. У мінулым годзе ён згуляў у сваім 57-м (!) чэмпіянаце Беларусі па рускіх шашках.
Дакументы захоўваюцца ў Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь (фонд 934, вопіс 2, справа 45).

Vital Aniska
21 октябрь 2021 г. ·
Цудоўнае фота, зробленае ў 1980 годзе, захоўваецца ў Дзяржаўным архіве кінафотафонадакументаў у Дзяржынску. 16-гадовая Алена Альтшуль, якая ў тым годзе выйграла свой першы з пяці тытулаў чэмпіёнкі свету па міжнародных шашках, сярод аднакласнікаў у мінскай СШ № 98. Побач трэнер Міхаіл Кац.

Vital Aniska
30 сентябрь 2021 г. ·
Знайшоў у Нацыянальным архіве дакументы, якія падаваліся ў лістападзе 1953 года для прысваення 20-гадоваму Максу Шавелю звання “Майстар спорту СССР”. Вырашала ў той час Масква, прыйшлося пачакаць да 22 мая 1954 года. Такім чынам, Шавель стаў трэцім уладальнікам гэтага звання ў гісторыі беларускіх шашак.
На той час БССР больш за дзесяць гадоў не мела майстра спорту па шашках. Першы беларускі “маэстра” Барыс Круталевіч памёр маладым ад сухотаў у 1928 годзе. Другі – 10-разовы чэмпіён Беларусі Ілля Гардон – загінуў на Ленінградскім фронце падчас Другой сусветнай вайны.
У далейшым Макс Шавель неаднаразова быў прызёрам чэмпіянатаў СССР па стаклетачных шашках, стаў першым у Беларусі міжнародным майстрам. Цікавы артыкул Якава Шауса (Yacov Shaus) да 80-годдзя Макса Шавеля можна прачытаць па спасылцы - https://docs.google.com/.../1zBvbQhmOxxP.../edit...
У 1990 годзе Шавель з сям'ёй пераехаў у Ізраіль. Дарэчы, яго жонка Рая - дачка вядомага яўрэйскага паэта і пісьменніка Мойшэ Кульбака, яна да гэтай пары пражывае ў Ізраілі. І Кульбак, і бацька Макса Шавеля былі расстраляны ў 1937 годзе.
Памёр Шавель 13 снежня 2014 года.

Vital Aniska
21 сентябрь 2021 г. ·
Фота з архіва Вячаслава Антонавіча Палянскага.

Vital Aniska
30 июль 2021 г. ·
Аляксандр Прохаравіч Круталевіч (1894-1937). Адзін з заснавальнікаў беларускай шашачнай школы. Яго асоба, несумненна, заслугоўвае грунтоўнага артыкула, але пакуль коратка. Атрымаў выдатную адукацыю (Мінская мужчынская гімназія, фізіка-матэматычны факультэт Маскоўскага Ўніверсітэта), ведаў шэсць моў. Працаваў выкладчыкам у знакамітым Белпедтэхнікуме, у 1925 годзе прыняты на працу ў БДУ (кафедра методыкі матэматыкі Педфака).
Curriculum vitae выкладчыка БДУ Аляксандра Круталевіча публікуецца ўпершыню (захоўваецца ў Нацыянальным архіве Беларусі). Падрабязна пра педагагічную і навуковую дзейнасць Аляксандра Круталевіча можна пачытаць у артыкуле Дзмітрыя Дзятко – https://elib.bspu.by/.../%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%82%D0%BA...
Нам жа больш цікавы іншы бок яго асобы. Аляксадр Прохаравіч – рэдактар першага беларускага шашачнага аддзела, які пачаў выходзіць у студзені 1923 года ў газеце “Савецкая Беларусь”. Удзельнік першых двух чэмпіянатаў СССР (1924, 1925), у сярэдзіне 1920-х уваходзіць у склад шахматна-шашачнай секцыі Беларусі (потым стала федэрацыяй), праводзіць у Мінску сеансы адначасовай гульні, лекцыі, вядзе гурткі, збірае ўнікальную шашачную бібліятэку.
Шмат яшчэ было б зроблена ў навуцы і шашках, але пасля справы “Саюза вызвалення Беларусі” у пачатку 1930-х Алясандр Круталевіч быў вымушаны з’ехаць у Бухару. Гэты перыяд яго жыцця пакуль вывучаны дрэнна, але вядома, што праз некалькі год ён вяртаецца ў Мінск.
У снежні 1936 года Круталевіч быў арыштаваны, 1 лістапада 1937 года ўнесены ў сталінскі растрэльны спіс, зацверджаны асабіста Сталіным і Молатавым (сканы ўзяты з stalin.memo.ru). Дарэчы, на два радкі ніжэй у спісе Лейба Кузняцоў – тагачасны старшыня Камітэта па справах фізкультуры і спорту БССР.
"Внутренняя процедура рассмотрения и утверждения списков членами Политбюро была неформальной и секретной. Утверждение списков не фиксировалось в протоколах заседаний Политбюро, а сами списки не попадали в делопроизводство – их возвращали в НКВД. В рассмотрении списков принимало участие не все Политбюро, а только некоторые его члены. Наиболее активно принимали участие в подписании списков сам Сталин и Молотов, причем лидировал последний – его подпись стоит на 372 списках. Утверждение «за» и подпись Сталина сохранились на 357 списках, Каганович подписал 188, Ворошилов – 185, Жданов – 176. Возвращённые в НКВД списки направляли в Верховный суд. Суд проходил формально. Документы готовились заранее. Слушание дела занимало пять-десять минут. Считалось, что за это время подсудимому разъясняли его права, сущность обвинения, заслушивали отношение обвиняемого к совершённым преступлениям, его показания и последнее слово. Приговор выносился по назначенной ранее категории. Исключений практически не встречалось. Смертные приговоры обычно объявляли подсудимым непосредственно перед казнью."
24 лістапада 1937 года Аляксандр Круталевіч быў растраляны. Пахаваны, верагодна, у Курапатах.

Vital Aniska
23 июль 2021 г. ·
Афіша першага пасляваеннага чэмпіянату БССР па шашках. Арыгінал захоўваецца ў Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь.
Аляксандр Верэтэ, дарэчы, у Мінск не даехаў.

Vital Aniska
10 июль 2021 г. ·
Первый послевоенный чемпионат Беларуси по шашкам среди женщин прошел в феврале 1949 года в доме отдыха "Ждановичи" под Минском. Звание "Чемпионессы БССР" (так тогда говорили) завоевала студентка Белорусского государственного университета Бэлла Шерешевская. Оригинал таблицы удалось найти в Национальном архиве Республики Беларусь.
Спустя 40 лет Бэлла Мироновна выпустит сборник повестей, рассказов и эссе "На старой Немиге".

Vital Aniska
21 июнь 2021 г. ·
Віталь Варушыла і Аляксандр Шварцман, Мінск, 1995 (?) год. Фота з архіву РЦАП па шахматах і шашках.

Vital Aniska
10 февраль 2021 г. ·
Узяў тут - https://plakat.unid.by/plakaty/shashki

Vital Aniska
19 ноябрь 2020 г. ·
Цікавая інфармацыя пра шашкі ў старажытнай Беларусі з артыкула Вольгі Мядзведзевай у часопісе "Маладосць".
На Беларусь гэтая гульня патрапіла ў Х ст.
са скандынаўскіх краін па водным шляху
«з вараг у грэкі». Але спачатку шашкі мелі
паўсферычную форму. Пляскатыя і круглыя
шашкі прыйшлі да нас з Заходняй Еўропы,
дзе вядомы былі таксама з Х ст. Дзякуючы
археалагічным знаходкам, цяпер на тэрыторыі нашай краіны выяўлена ўжо 72 шашачныя фігуркі, якія былі зроблены ў розныя
часы, з Х па ХVІІІ стагоддзі. Сюды ўваходзяць і нарыхтоўкі, і бракаваныя вырабы.
Больш за ўсё шашак і іх нарыхтовак выяўлена ў Віцебску — 19, а таксама ў Полацку
і Мінску — па 5, Наваградку, Мсціславе —
па 4, Копысі — 3, у астатніх месцах па
1—2 экземпляры. Звычайна дадзеныя прадметы гульні на тэрыторыі Беларусі вырабляліся на такарным станку з рога лася або
аленя, хаця сустракаюцца зробленыя з гліны,
каменя, дрэва, шкла. Звычайныя памеры беларускіх шашак — дыяметр у межах 3 см пры
таўшчыні ў сярэднім 0,5 см. Самая маленькая
шашка знойдзена ў г. Шклове — 2,2 х 0,5 см
(канец ХVІІ — першая палова ХVІІІ ст.).
А самая вялікая выяўлена ў Полацку —
4,8 х 0,7 см і датуецца пач. ХІІІ ст.
Як лічаць археолагі, найбольш цікавай з
паўсферычных з’яўляецца шашка з Віцебска
ХІІІ—ХІV стст., таму што яна выраблена
з празрыстага прыгожага ружова-фіялетавага шкла, ці нават з аметыста. Круглыя
пляскатыя падзяляюцца на некалькі падтыпаў. Адзін з самых распаўсюджаных тыпаў
шашак у Сярэдневякоўі, які захаваўся нават
да сучаснасці — шашкі з канцэнтрычнымі
кругамі, другі — шашкі з цыркульным арнаментам, трэці — камбінаваныя: з канцэнтрычнымі кругамі і цыркульным арнаментам,
чацвёрты — гладкія шашкі, пяты — шашкі
з выявай. Найбольш цікавымі і значнымі
з’яўляюцца прадметы з выявамі чалавека,
жывёл, птушак… Пры гульні гэтыя прадметы, магчыма, выконвалі ролю галоўнай
фігуры, так званай «дамкі», ці адносіліся да асобных багатых набораў шашак.
Навукоўцы акрэсліваюць іх узрост ад ХІІ да
ХVІІ стст. Такіх вырабаў у Беларусі знойдзена 10 экземпляраў. Так, у Слоніме — шашка
з выявай жывёлы і птушкі, якая датуецца
ХІІ ст. На знешняй паверхні гравіроўкай
нанесены два малюнкі: зверху — фантастычная жывёла, падобная да каня, і знізу — драпежная птушка (сава ці пугач). На шашцы
ХVІ ст. з Віцебска маецца пагрудная выява
чалавека ў адзенні стылю рэнесансу: у галаўным уборы кшталту шырокага капелюша
і камзоле з высокім каўняром. Мсціслаўская
шашка канца ХVІ — пачатку ХVІІ ст. мае
выяву мужчыны з вусамі, доўгімі валасамі і ў багатым адзенні. На жаль, з-за
верхняга сколу не бачна галаўнога ўбору.
Аднак, па ўсім можна меркаваць, што гэта
шляхціц. Шашка з Мінска, якая датуецца
ХVІ—ХVІІ стст., упрыгожаная пагрудным
партрэтам мужчыны ў капелюшы і ў амуніцыі рыцара.
Выявы на вышэй апісаных прадметах
былі выразаны на плоскай паверхні, якая
служыла фонам для ўсёй кампазіцыі, альбо
выкананы ў высокім рэльефе на моцна
паглыбленым фоне. Па краі шашкі звычайна апраўлены рамкай, што стварае ўражанне
партрэта. Скразныя адтуліны, што маюцца на некаторых з іх, былі больш позняга
паходжання і, дзякуючы ім, шашкі мелі
другаснае выкарыстанне, магчыма, у якасці
медальёнаў. Акрамя саміх шашак знойдзены
іх нарыхтоўкі, паўфабрыкаты, бракаваныя
вырабы, што з’яўляецца яскравым сведчаннем мясцовай вытворчасці гэтых прадметаў.
Шашачная гульня ў Сярэдневякоўі была шырока распаўсюджана на тэрыторыі
Беларусі ў розных слаёў насельніцтва. Ёй
захапляліся як прадстаўнікі вышэйшага
саслоўя: князі, іх родзічы і прыбліжаныя,
так і простыя людзі, што рабілі для сябе
фігуркі з дрэва, гліны ці каменя...

Vital Aniska
7 июль 2021 г.  ·
Сёння спаўняецца 139 гадоў з дня нараджэння Янкі Купалы. Які шашачны эцюд вельмі падабаўся класіку беларускай літаратуры, вы даведаецеся з урыўка з кнігі Аркадзя Ракітніцкага "Дарагія аматары шашак".
"Я нарадзіўся ў Мінску ў 1911 годзе на другой Сяргееўскай вуліцы. У нашым двары жыла стрыечная сястра Янкі Купалы Ізабэла Нарэйка са сваім сынам Міхасём. А першае знаёмства з шашкамі адбылося тады, калі да цёткі Ізабэлы прыходзіў Іван Дамінікавіч. Калі цётка Ізабэла недзе затрымлівалася, да Івана Дамінікавіча выходзіў бацька. Для мяне было самым цікавым, калі яны пасылалі ў кватэру за шашкамі і пачыналі гульню. Я цярпліва чакаў збітых шашак. Па заканчэнні партыі зноў вяртаў іх і дапамагаў расстаўляць шашкі на дошцы.
У нашай сям’і ведалі напамяць некалькі пазіцый, якія называлі задачамі. Так, калі я стаў іх добра запамінаць, бацька гаварыў, што іх не раз паказваў Я.Купалу. Вось адна з такіх “задач” (па сутнасці, у тыя часы эцюд), якая вельмі падабалася Івану Дамінікавічу (глядзі фота).
Гэты эцюд быў змешчаны без указання аўтара ў папулярным тады часопісе “Родина”, які меўся ў бібліятэцы бацькі. Праз шмат гадоў я даведаўся, што яго склаў у 1770 годзе французскі праблеміст Мануры."