Виталий Анисько: Гісторыя беларускіх шашак (фейсбук)

На адну загадку ў гісторыі беларускіх шашак стала менш. На здымку - прызёр першых чемпіянатаў Мінска (1922) і Беларусі (1925) Вадзім Антонавіч Касперскі.
Раней былі вядомы толькі яго ініцыялы і больш нічога. Я меркаваў, што ён брат вядомага беларускага шахматыста Антона Касперскага, а аказалася, што сын. Фатаграфію сёння даслаў унук Вадзіма Касперскага, таксама Вадзім.
Вялікі дзякуй Алене Кароўчанка (Helena Korovchenko), якая прыслала шмат інфармацыі пра Касперскіх і дапамагла выйсці на нашчадкаў!

Заява Барыса Круталевіча аб залічэнні на медыцынскі факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.
Артыкул пра невядомыя раней дэталі біяграфіі першага беларускага майстра па шашках ужо рыхтуецца.
Крыніца: НАРБ, ф. 205, воп. 3, спр. 4255

1966 год, Юрмала, юнацкае каманднае першынство СССР. Андрыс Андрэйка ўзнагароджвае Анатоля Гантварга, які перамог на стаклетачнай дошцы. Злева Петэрыс Фрэйдэнфельдc.
Андрэйка першы раз стане чэмпіёнам свету ў 1968 годзе, Гантварг - у 1978-м.
З архіва А.Гантварга.

Працягваючы тэму студэнтаў-шашыстаў у Белдзяржуніверсітэце. Прыказ аб залічэнні на першы курс фізіка-матэматычнага факультэта бабруйчаніна Веніяміна Барысавіча Гарадзецкага, які пазней стаў чэмпіёнам СССР і гросмайстрам, а таксама напісаў 15 шашачных кніг з агульным накладам 649 тысяч асобнікаў.
Як бачым, сапраўдныя імя і імя па бацьку Гарадзецкага - Беньямін Беркавіч. Маскоўскі майстар Сяргей Гарбачоў успамінае, што прычынай змены Гарадзецкі называў сугучнасць імя Беньямін з бабелеўскім бандытам Беняй Крыкам.
Крыніца: НАРБ, ф. 205, воп. 1, спр. 694, арк. 138.

Важная знаходка ў Нацыянальным архіве. Лекцыйныя кніжкі двух першых беларускіх шашачных майстроў - Барыса Круталевіча і Іллі Гардона. І што крута - з фатаграфіямі. Дагэтуль "жывых" іх здымкаў не было вядома, толькі з газет і часопісаў. Круталевіч паступіў на медыцынскі факультэт Белдзяржуніверсітэта ў год яго заснавання - 1921. Гардон стаў студэнтам фізіка-матэматычнага аддзялення педагагічнага факультэта БДУ ў 1923 годзе. Але іх студэнцкі лёс склаўся аднолькава: абодва былі адлічаны з розніцай у два тыдні згодна рашэнню камісіі па якаснай праверцы студэнтаў. Гардон - 29 чэрвеня, Круталевіч - 12 ліпеня 1924 года.
Крыніца: НАРБ, ф. 205, воп. 2, спр. 619, 1291.

Цікавая пераклічка фатаграфій з асабістых архіваў.
Міжнародны гросмайстар па шашачнай кампазіцыі, вядомы архітэктар, двойчы лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі Анатоль Шабалін даслаў здымак, на якім ён гуляе за каманду Маладзечна супраць Аліка Когана з першай каманды Мінска. За гульнёй сваіх таварышаў назірае будучы 4-разовы чэмпіён свету па стаклетачных шашках Анатоль Гантварг (стаіць крайні справа). У архіве апошняга захоўваецца фатаграфія сустрэчы Брэст - Мінск-2 гэтых жа спаборніцтваў. За другую каманду сталіцы гуляюць стаўшы вядомым шахматным трэнерам Міхаіл Шэрашэўскі на першай дошцы і Анатоль Гантварг на другой.
Верагодна, гэта камандны турнір школьнікаў БССР 1961 года ў Маладзечне.

Сёння сярод бухгалтарскіх папак Беларускай федэрацыі шашак выпадкова знайшоў папку з цікавымі фатаграфіямі 1950-1990-х гадоў. Буду пакрыху публікаваць. Пачну з двух здымкаў.
На першым юны Марк Гелер дае навагодні сеанс адначасовай гульні. Магчыма, выхаванцам шашачнага гуртка Мінскага Палаца піянераў і школьнікаў, у якім ён сам займаўся. Верагодна, гэта другая палова пяцідзясятых гадоў.
На другім - чэмпіён Беларусі па стаклетачных шашках 1955 года Леанід Сямёнаў. Тады, будучы 17-гадовым першаразраднікам, ён апярэдзіў больш вопытных мс Макса Шавеля і кмс Сяргея Маншына. Майстрам спорту Сямёнаў стаў у 1962 годзе.

Алена Альтшуль, Ірына Пашкевіч, Людміла Сахненка, Вольга Левіна.
З архіва І.Пашкевіч.

В один день, 27 сентября 1966 года, звание "Мастер спорта СССР" было присвоено двум студентам математического факультета Белорусского государственного университета - Елене Соркиной и Геннадию Хацкевичу.
Впоследствии Геннадий Ильич в качестве тренера помог Елене Викторовне стать двукратной чемпионкой Советского Союза. Сам он четыре раза выигрывал первенство республики и написал популярную книгу "25 уроков шашечной игры".
НАРБ, ф. 1163, оп. 1, д. 1025, л. 396-397.

1989 год, Рыга. Першы мемарыял Андрыса Андрэйка.
Фота з архіва Анатоля Гантварга.

Генадзь Хацкевіч - пачатак. Ад трэцяга разраду да перамогі ў чэмпіянаце Беларусі за чатыры гады.
З газеты БДУ "Беларускі універсітэт" (лістапад 1962 года і сакавік 1963 года адпаведна).

Vital Aniska
29 август в 17:30  ·
Вільнюс, сакавік 1966 года. Асабістае першынство ВЦСПС па стаклетачных шашках.
У трэцім шэрагу стаяць мінчане Вячаслаў Палянскі, Юрый Файнберг і Барыс Плоткін (шосты, пяты і чацвёрты справа адпаведна). Адваротны бок фатаграфіі з некаторымі прозвішчамі - у каментары.
З архіва В.Палянскага.

Vital Aniska
27 август  2023
1972 год. Андрыс Андрэйка і Анатоль Гантварг у гасцях у Піта Розенбурга.
З архіва А.Гантварга.

Vital Aniska
26 август 2023
Распоряжение оргбюро Республиканского Совета Союза спортивных обществ и организаций БССР № 813 от 31.12.1959 о присвоении первых разрядов по шахматам и шашкам.
Присвоить первый разряд по шахматам Белкину Зиновию Зусевичу (Гомель, Красное знамя).
Это отец белорусских шашистов, сейчас проживающих в Израиле, Михаил Белкин и Zinaida Alexandrov.
Источник: НАРБ, ф. 1163, оп. 1, д. 8а, л. 12.
Фото Israeli Draughts Federation - https://israel.fmjd.org/ru/archives/2907



Марина Белкин
27 август 2023

Vital Aniska
25 август 2023
Захавалася некалькі дакументаў аб узнаўленні працы па развіцці шашак і шахмат у Гродна і вобласці пасля заканчэння Другой сусветнай вайны.
Інспектарам па шахматах і шашках працаваў вядомы шахматыст Ратмір Холмаў, які пераехаў у Гродна ў 1945 годзе. Старшынёй гарадской секцыі быў Шайкоўскі, а адным з яе членаў - Віталь Сямёнавіч Яскевіч, якому пазней, у 1958 годзе, прысвоілі рэспубліканскую судзейскую катэгорыю і па шашках, і па шахматах.
Крыніца: НАРБ, ф. 934, воп. 1, спр. 204, арк. 119-120.

Vital Aniska
22 август 2023
Чем награждали победителей и призеров чемпионатов БССР в 1954 году? Отрезами крепдешина и креп-сатина, мужскими туфлями, лыжными костюмами, габардиновыми и бостоновыми брюками, шелковыми теннисками, кожаными тапочками и многим другим. Тяжелоатлеты, например, за первое место получили по 5-метровому отрезу белого коверкота стоимостью 730 рублей. Про призы шашистов далее.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 754 от 16.11.1954 о награждении победителей первенства БССР по стоклеточным шашкам.
Наградить победителей первенства БССР по стоклеточным шашкам 1954 года:
1. т. Шавеля М.А. (Минск) за первое место – отрезом шерстяного пикапа в 3 метра 60 см. по 267 рублей, общей стоимостью в 961 рубль 20 коп.
2. т. Гусина Л.И. (Могилев) за второе место, отрезом шерстяным стоимостью в 300 рублей.
3. т.т. Степанова И.А. (Витебск) и Рокитницкого А.В. (Минск) за третье место – полотном штапельным по 5 метров каждого по 18 руб. 40 коп. за метр. На общую сумму 184 рубля.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 752 от 16.11.1954 о награждении победительниц женского шахматно-шашечного первенства БССР.
Наградить победительниц женского шахматно-шашечного первенства БССР 1954 года.
Шашки:
4. т. Баскину Б.Э. (Бобруйск) за первое место в шашечном первенстве – шелковой диагональю 5 метров по 102 рубля метр, на сумму 510 рублей.
5. т. Курову Е.Я. (дер. Сычики, Брестского района), за второе место в шашечном первенстве – женскими туфлями в 311 руб.
6. т. Волошину Л.И. (Минск), за третье место в шашечном первенстве – полотном штапельным 5 метров по 18 руб. 40 коп. на сумму 92 руб.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 33 от 22.04.1954 о награждении победителей первенства БССР по шашкам.
Наградить победителей финала первенства БССР по шашкам, который проводился в гор. Минске с 9 по 26 марта с.г.:
1. тов. Рокитницкого А.В. – за первое место – костюмом шерстяным тренировочным стоимостью в 306 руб., брюками бостоновыми стоимостью в 289 руб., тенниской шелковой стоимостью в 99 руб., соколкой шелковой стоимостью в 42 руб. и трусами стоимостью в 22 руб. – всего на сумму 758 руб.
2. тов. Шавеля А.М. и Бельского И.С. за 2-е и 3-е место брюками бостоновыми каждого стоимостью по 289 руб. Всего на сумму 578 руб.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 755 от 16.11.1954 о награждении победителей 2-го Всебелорусского конкурса по шашечной композиции.
Наградить победителей 2-го Всебелорусского конкурса по шашечной композиции:
1. т. Кагана А.Е. (Могилев) за первое и третье место по разделу задач – кубком стоимостью в 606 рублей.
2. т. Ривкина Х. (Гомель) за второе место по разделу задач – кубком стоимостью в 250 рублей.
3. т. Остринского В.С. (Минск), за первое место по разделу этюдов – кубком стоимостью в 606 рублей.
4. т. Городецкого Д.Н. (Бобруйск), за второе место по разделу этюдов – ручными часами «Звезда», стоимостью в 342 рубля.
5. т. Черненко В.И. (Могилев), за третье место по разделу этюдов – полотном штапельным 5 метров по 18 руб. 40 коп. метр, на сумму 92 рубля.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 330 от 09.07.1954 о награждении ценными призами победителей Всебелорусского первенства сельской молодежи по шахматам и шашкам 1954 г.
Шашки:
1 место – Лапо А.С. – лыжным костюмом стоимостью 184 руб., шелковой тенниской стоим. 81 руб. 70 коп. и трусами стоим. 22 руб. 50 коп.
2 место – Овсянников И.Н. – лыжным костюмом стоим. 184 руб.
3 место – Костюкевич Н.И. – шелковой тенниской стоим. 81 руб. 70 коп. и трусами стоим. 22 руб. 50 коп.
Не нашлось приказа о награждении победителей юношеского первенства БССР, но вот что им вручили годом позже.
Приказ Комитета по ФКиС при СМ БССР № 1015 от 08.10.1955 о награждении участников юношеских соревнований ценными подарками.
Тов. Геллера М.С. (Минск), поделившего первое-второе места по шашкам – лыжным костюмом стоимостью 195 руб. 30 коп.
Тов. Плакхина А.М. (Полоцк), поделившего первое-второе места по шашкам – лыжным костюмом стоимостью 195 руб. 30 коп.
По материалам Национального архива Республики Беларусь.

Vital Aniska
11 август 2023
Заехаў павіншаваць з 83-годдзем Вячаслава Палянскага. На фота ён у другім класе (1949 год).
Вячаслаў Антонавіч перадаў на захоўванне сшытак Марка Гелера з партыямі 1950-х гадоў.

Vital Aniska
9 август 2023
1965 год, Севастопаль. Анатоль Гантварг і Міхаіл Кац.
З архіва А.Гантварга.

Vital Aniska
1 август 2023
Табліца першынства Мінска па рускіх шашках сярод юнакоў 1956 года з архіва Вячаслава Антонавіча Палянскага.
Майстрамі спорту СССР сталі Марк Гелер, Леанід Сямёнаў, Віктар Прыяткін, Сямён Клейнберг, Барыс Плоткін, Вячаслаў Палянскі, Уладзімір Граковіч, Уладзімір Дашкевіч. Першыя чацвёра станавіліся чэмпіёнамі Беларусі сярод мужчын.
У тым жа 1956 годзе зборная БССР, у якую ўваходзілі Гелер, Сямёнаў, Дашкевіч, Прыяткін і Граковіч, перамагла ў камандным юнацкім першынстве Савецкага Саюза. Пра гэта я пісаў раней - https://tinyurl.com/y3bzdjd9

Vital Aniska
27 июль 2023
Гомель, 1978 год. Чэмпіянат Беларусі па стаклетачных шашках.
Першы шэраг: Пётр Кавалёў, Міхаіл Кац, Давід Бержэц, Веніямін Беларыцкі, галоўны суддзя Аркадзь Іофе, Юрый Файнберг, Рыгор Фейгін.
Другі шэраг: Эдуард Рыбакоў, Марк Шульман, Валерый Свізінскі, Уладзімір Дашкевіч, Аўтушэнка, галоўны сакратар Барыс Плоткін з дачкой, Анатоль Затучны, Макс Шавель.
Трэці шэраг: Міхаіл Эскін, Ігар Рыбакоў, Аляксандр Лісковіч, сын Давіда Бержэца, Вадзім Булат.
Здымак - з архіва Барыса Плоткіна, табліца - са сшытка Валерыя Свізінскага.

Vital Aniska
25 июль 2023
Фатаграфія з альбома Ізраіля Бельскага. "Фізкультурнік Беларусі" 17 чэрвеня 1952 года пра гэты турнір пісаў: "На працягу васьмі дзён у Гомелі адбываліся першыя камандныя спаборніцтвы па шашках на пяршынства Белсовета спартыўнага таварыства "Спартак". У спаборніцтвах удзельнічалі 9 абласных каманд. Першае месца выйграла першая каманда Гомельскага аблсовета, якая набрала 18,5 ачка з 24 магчымых. Удзельнікі каманды-пераможцы не прайгралі ніводнай партыі".
На здымку пазнаю толькі самога Бельскага, які стаіць чацвёрты злева ў трэцім шэрагу з медалём на лацкане пінжака - верагодна, бронзавым чэмпіянату Беларусі 1948 года.

Vital Aniska
24 июль 2023
1997 год, Мінск. Матч за званне чэмпіёна свету па рускіх шашках паміж Аркадзем Плакхіным (Беларусь) і Гаўрылам Колесавым (Расія).
Злева направа: Аляксандр Азараў, Анатоль Гантварг, Гаўрыл Колесаў, Вадзім Байрамаў, Аркадзь Плакхін, Аляксандр Леман, Гаўрыіл Колесаў (бацька Гаўрыла Колесава), Аляксандр Прэсман, Інакенцій Андросаў, Андрэй Валюк, Валерый Свізінскі.
З архіва А.А. Гантварга.

Vital Aniska
20 июль 2023
Да дня шахмат. Жартоўная партыя з газеты "64" 1937 года.
Сапраўды неблагая камбінацыя

Vital Aniska
20 июль 2023
1970-я (?) гады.
Першы шэраг: Анатоль Гантварг, Юрый Файнберг, Аркадзь Ракітніцкі, Веніямін Беларыцкі.
Другі шэраг: Леанід Сямёнаў, Макс Шавель.
З фотаальбома Ізраіля Бельскага.